Không khí ô nhiễm làm gia tăng nguy cơ các bệnh viêm đường hô hấp

Chất lượng không khí tại các thành phố lớn của Việt Nam, đặc biệt là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, đang trở thành mối lo ngại nghiêm trọng khi mức độ ô nhiễm không khí ngày càng vượt quá giới hạn an toàn. Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sống mà còn làm gia tăng các bệnh lý viêm đường hô hấp, từ viêm phế quản đến các bệnh lý nghiêm trọng hơn như hen suyễn và viêm phổi.

Ô nhiễm không khí và tác động đến sức khỏe đường hô hấp

Ô nhiễm không khí, đặc biệt là các hạt bụi mịn PM2.5, đã được xác định là một trong những nguyên nhân chính gây ra các bệnh lý liên quan đến đường hô hấp. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí gây ra khoảng 7 triệu ca tử vong mỗi năm, trong đó 4,2 triệu ca liên quan đến các bệnh lý về hô hấp, đặc biệt là viêm phế quản, hen suyễn và các bệnh lý phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD). Các nghiên cứu chỉ ra rằng, bụi mịn PM2.5 có thể đi sâu vào phổi và gây ra tổn thương lâu dài, làm giảm chức năng hô hấp, gia tăng tỷ lệ mắc bệnh viêm phế quản và các bệnh lý viêm nhiễm đường hô hấp.

Chất lượng không khí tại Việt Nam (Nguồn: IQAir Map)

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam, Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh là những thành phố có chỉ số ô nhiễm không khí thường xuyên vượt mức an toàn. Theo Báo Dân Trí, nhiều khu vực tại Hà Nội có chỉ số AQI vượt quá 200, thuộc mức "rất xấu", cảnh báo ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của tất cả mọi người. Theo số liệu của Bộ TNMT, tình trạng ô nhiễm môi trường không khí tại Hà Nội và TP.HCM có chiều hướng gia tăng. Hà Nội thường xuyên nằm trong danh sách các thành phố ô nhiễm nhất thế giới, với chỉ số chất lượng không khí (AQI) nhiều ngày ở mức cảnh báo đỏ. 

Năm 2024, Hà Nội đã ghi nhận 4 đợt ô nhiễm không khí nặng, trong đó ba đợt tháng 1- 4 và một đợt vào đầu tháng 10. Thời gian ô nhiễm tập trung từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau. Kết quả quan trắc từ Bộ Tài nguyên và Môi trường cho thấy ô nhiễm không khí tại Hà Nội thường nặng nhất vào các khung giờ từ 6-8h và 17-19h chiều, đúng vào giờ đi làm và tan tầm. TP.HCM mặc dù mức độ ô nhiễm không khí không nghiêm trọng như Hà Nội nhưng cũng đối mặt với tình trạng ô nhiễm do giao thông và công nghiệp.

Nhóm đối tượng dễ bị tổn thương

Trẻ em, người cao tuổi và những người có bệnh lý nền (như bệnh tim mạch, tiểu đường, hen suyễn) là những nhóm dễ bị tổn thương nhất bởi ô nhiễm không khí. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trẻ em sống trong môi trường ô nhiễm có nguy cơ mắc các bệnh hô hấp cao gấp 2-3 lần so với trẻ em sống trong khu vực có không khí sạch. Trong khi đó, người cao tuổi và những người có sẵn các vấn đề về sức khỏe sẽ gặp phải nguy cơ bệnh tật cao hơn khi tiếp xúc với chất ô nhiễm trong thời gian dài.

Ô nhiễm không khí làm gia tăng nguy cơ các bệnh viêm đường hô hấp (Nguồn: Internet)

Biện pháp bảo vệ sức khỏe đường hô hấp

Để đối phó với tình trạng ô nhiễm không khí, các chuyên gia khuyến cáo người dân cần thực hiện những biện pháp bảo vệ sức khỏe, đặc biệt là bảo vệ đường hô hấp:

1. Đeo khẩu trang chuyên dụng
   Các khẩu trang chuyên dụng như N95 có khả năng lọc ít nhất 95% bụi mịn PM2.5, giúp bảo vệ hệ hô hấp khỏi những tác động có hại của không khí ô nhiễm. Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), khẩu trang N95 có thể lọc đến 95% các hạt trong không khí, bao gồm bụi mịn PM2.5, và được khuyến cáo sử dụng trong các khu vực ô nhiễm nặng. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối ưu, khẩu trang N95 cần được đeo đúng cách và đảm bảo độ kín khít với khuôn mặt.

2. Vệ sinh mũi họng thường xuyên
   Sử dụng dung dịch muối sinh lý để rửa mũi và súc họng giúp loại bỏ bụi bẩn và vi khuẩn, giảm nguy cơ mắc bệnh đường hô hấp. Một nghiên cứu từ Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho thấy, việc rửa mũi và súc họng thường xuyên có thể giúp giảm thiểu tác động của ô nhiễm không khí đối với cơ thể.

3. Sử dụng máy lọc không khí
   Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, máy lọc không khí có thể loại bỏ tới 90% bụi mịn và các tác nhân gây hại khác trong không gian sống. Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), khi được sử dụng đúng cách, máy lọc không khí có thể giúp cải thiện chất lượng không khí trong nhà, làm giảm nồng độ các chất gây ô nhiễm như bụi mịn PM2.5. Máy lọc không khí với bộ lọc HEPA có khả năng lọc tới 99,97% các hạt bụi mịn, phấn hoa, lông thú cưng và các chất gây dị ứng khác trong không khí, góp phần bảo vệ sức khỏe của gia đình, đặc biệt là những người có bệnh lý hô hấp.

4. Tăng cường dinh dưỡng và sức đề kháng
   Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, D và các chất chống oxy hóa là cách giúp cơ thể tăng cường hệ miễn dịch và bảo vệ sức khỏe khỏi tác hại của ô nhiễm không khí. Học viện Dinh dưỡng Mỹ (ADA) khuyến cáo rằng, chế độ ăn giàu các dưỡng chất này giúp cải thiện chức năng miễn dịch và giảm thiểu các bệnh lý hô hấp.

5. Theo dõi chất lượng không khí
   Các ứng dụng như AirVisual và PAM Air cung cấp thông tin chi tiết về chỉ số chất lượng không khí tại từng khu vực, giúp người dân chọn thời gian ra ngoài an toàn hơn. WHO khuyến cáo mức AQI không nên vượt quá 50 để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Bào tử lợi khuẩn hỗ trợ bảo vệ đường hô hấp

Lợi khuẩn, đặc biệt là các chủng lợi khuẩn dạng bào tử, đã được nghiên cứu rộng rãi và chứng minh có tác động tích cực đến sức khỏe đường hô hấp. Các lợi khuẩn này không chỉ cải thiện hệ miễn dịch mà còn giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp. Theo một số thử nghiệm lâm sàng tại Bệnh viện Nhi Trung ương và Đại học Y Hà Nội, việc sử dụng probiotics đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị và phòng ngừa các bệnh viêm đường hô hấp, đặc biệt là đối với trẻ em.

Bào tử lợi khuẩn đầu tiên trên thế giới tiếp tục thành công với thử nghiệm lâm sàng trong hỗ trợ điều trị viêm đường hô hấp

(Nguồn: LiveSpo Pharma)

Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, các thử nghiệm lâm sàng chỉ ra rằng việc sử dụng bào tử lợi khuẩn có thể giúp giảm nhanh các triệu chứng viêm đường hô hấp, làm giảm nồng độ virus như RSV và cúm trong dịch tỵ hầu, đồng thời giảm nguy cơ mắc các bệnh lý viêm tai, mũi, họng.

Tăng cường nhận thức cộng đồng và hành động ngay

Bên cạnh các biện pháp bảo vệ cá nhân, giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí một cách bền vững cần sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và cộng đồng. Chính phủ cần tăng cường kiểm soát chất lượng không khí, đặc biệt tại các khu vực có mật độ dân cư cao và mức độ ô nhiễm vượt mức cho phép. Theo UNEP, các quốc gia cần cam kết giảm thiểu ô nhiễm không khí bằng các chính sách kiểm soát khí thải từ giao thông, công nghiệp và các nguồn phát thải khác.

Kết luận

Ô nhiễm không khí là một vấn đề toàn cầu và Việt Nam cũng không phải ngoại lệ. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, mức độ ô nhiễm không khí tại các thành phố lớn đang gia tăng, đặc biệt vào mùa đông, tạo ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe, đặc biệt là hệ hô hấp. Bằng việc thực hiện các biện pháp bảo vệ sức khỏe chủ động, chúng ta có thể giảm thiểu tác động của ô nhiễm đối với sức khỏe. Cùng với việc bổ sung bào tử lợi khuẩn chúng ta có thể tăng cường sức đề kháng và bảo vệ hệ hô hấp của mình khỏi những nguy cơ ô nhiễm.